Hãy phân tích đoạn thơ sau trong bài thơ Quốc gia của Nguyễn Khoa Điềm: Đất là nơi anh cắp sách tới trường… Cũng cúi đầu nhớ ngày giỗ tổ tiên.
Nguyễn Khoa Điềm là thi sĩ trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Ông từng là Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thông tin, nay đã nghỉ hưu. Tác phẩm tiêu biểu: Đất ngoại thành, Bài ca Mặt đường khát vọng. Quốc gia là bài thơ trích từ chương V của sử thi Mặt đường khát vọng được hoàn thành tại chiến trường Bình Trị Thiên năm 1971, nói về sự thức tỉnh của tuổi xanh miền Nam xuống đường tranh đấu hòa mình vào cuộc kháng chiến. chiến tranh của nhân dân. dân tộc. Đoạn thơ chúng tôi sắp phân tích dưới đây là bài thơ để lại ấn tượng thâm thúy nhất về nội dung và nghệ thuật:
Đất là nơi bạn tới trường
…
Con cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ tổ.
Như đã nói ở phần đầu, Đất Nước ko ở đâu xa nhưng ở ngay quanh ta, thân thiện và thân yêu quanh ta là giàn và sào, là cơm ăn hằng ngày, câu chuyện mẹ kể, miếng trầu bà ăn. … Và để nói rõ hơn về Đất Nước, Nguyễn Khoa Điềm đã tách Đất Nước thành hai yếu tố Đất và Nước – một yếu tố âm, một yếu tố dương, để giảng giải một cách đơn giản nhưng cụ thể về Đất Nước. .
Bốn dòng đầu của bài thơ giảng giải về quốc gia theo cách chiết xuất từ cái riêng tới cái chung.
Đất là nơi bạn tới trường
Nước là nơi tôi tắm
Quốc gia là nơi chúng ta gặp nhau
Quốc gia là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ.
Lúc Đất Nước được tách ra làm hai thành phần, nó gắn liền với những kỉ niệm thân yêu, đáng nhớ và thân thuộc của đời người. Tách yếu tố ĐẤT – để chỉ tuyến đường tới trường hàng ngày của em, là ngôi trường cung ứng hành trang tri thức để mỗi chúng ta tự tin làm chủ cuộc sống. Tách yếu tố NƯỚC – Là dòng sông em tắm mát, dòng sông chở nặng phù sa về phủ xanh đồng ruộng, nương mía, nương dâu. Cách hiểu đó giúp chúng ta tưởng tượng cụ thể: Quốc gia là nơi chúng ta lớn lên, học tập và sinh sống. Lúc tách ra, Quốc gia gắn với kỷ niệm riêng của mỗi người, nhưng lúc gộp lại thì Quốc gia sống trong một cái tôi chung. “Lúc ta hò hẹn”, Quốc gia hòa làm một, trở thành ko gian hò hẹn, nâng bước và minh chứng cho tình yêu của chúng ta. Nơi trai gái hò hứa gợi lên những ko gian làng quê yên bình, êm đềm: mái đình làng, hàng cau, lũy tre làng, chiếc cầu tre nhỏ… tất cả đều đẹp tươi, chan hòa, say đắm lòng người. Và lúc hai người yêu nhau, Quốc gia như sống mãi trong ký ức của người con. “Quốc gia là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ”. Câu ca dao, đặc trưng của văn hóa Việt Nam xưa, gợi cho chúng ta nhớ tới câu ca dao nổi tiếng:
“Khăn thương nhớ người nào
Khăn rơi xuống đất
Khăn quàng nhớ người nào đó
Khăn quàng qua vai
Khăn quàng nhớ người nào đó
Để lau nước mắt. “
Chiếc khăn nhỏ đơn sơ nhưng cũng thật xinh xẻo, dễ thương, đó còn là minh chứng cho tình yêu lứa đôi “Gói một bó hoa / Trong chiếc khăn tay / Cô gái ngại ngùng / Sang nhà láng giềng” (Phan Thị Thanh Nhàn)
Tiếp tục tách rời hai yếu tố Đất Nước, thi sĩ Nguyễn Khoa Điềm giảng giải thêm về Đất Nước: Vẻ đẹp của quê hương quốc gia được tái tạo trong ca dao toát lên niềm tự hào về núi sông. Về Cha, Rồng, Mẹ, Tiên gắn với lòng hàm ơn tổ tiên đã ăn sâu vào tiềm thức của mỗi người Việt Nam:
Đất là nơi “chim phượng hoàng bay về núi bạc”.
Nước là nơi có “nanh vuốt của ngư phủ”.
Thời kì dài
Ko gian rộng lớn
Quốc gia là nơi sum vầy của nhân dân ta
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Trải rộng đồng bào của chúng tôi trong trứng
Tác giả cảm nhận quốc gia trên phương diện ko gian địa lí. Quốc gia được coi là “một ko gian rộng lớn”. Có thể hiểu đó là núi sông, biên thuỳ, một dải Bắc – Trung – Nam. Đó là vùng đất rừng vàng biển bạc. Trong đó, bao thế hệ theo con nước từ dãy Trường Sơn hùng vĩ – “Nơi chim phượng hoàng bay về núi bạc” tới sóng nước mênh mông bên bờ Thái Bình Dương – nơi “nước biển nuôi cá”, chính là nơi dân tộc ta sum vầy, tăng trưởng nòi giống, mưu sinh làm nên non sông đất Việt.
Tác giả cảm nhận quốc gia ko chỉ gắn với biên giới, lãnh thổ, địa lý nhưng còn gắn liền với lịch sử: quốc gia được cảm nhận bằng chiều sâu của “thời kì dài”. Nguyễn Khoa Điềm với xúc cảm tự hào, ông nhớ lại huyền tích lung linh về dòng dõi con Rồng cháu Tiên của dân tộc Lạc Việt. Đó là truyền thuyết:
“Lạc Long Quân và Âu Cơ
Trải lòng đồng bào trong trứng nước “
Truyện cổ “Sự tích một trăm trứng” ra đời từ rất lâu đời nhằm lý giải xuất xứ của dân tộc Việt Nam. Từ câu chuyện đó, nhân dân ta mãi mãi tự hào mình là con rồng cháu tiên, con cháu Vua Hùng. Vì vậy, quốc gia luôn tiềm tàng mối quan hệ giữa quá khứ, hiện nay và tương lai: “Những người đã nhắm mắt xuôi tay / Những người ở lại”. Những người đã mất là những người trong quá khứ – những người sống giản dị và chết một cách thanh thản, những người có công xây dựng và tăng trưởng quốc gia. Những người ở hiện nay là những người ở hiện nay, đang sống và tranh đấu. Tất cả đều ý thức thâm thúy sứ mệnh “Thương nhau, sinh con” để giữ gìn nòi giống Việt Nam và góp phần thực hiện một nhiệm vụ cao cả, thiêng liêng là “Gánh nặng phần nào của tiền nhân để lại”. Tất cả đều ý thức về cội nguồn tổ tiên, ko bao giờ quên cội nguồn dân tộc “Năm nào ăn ở đâu / Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ”. Câu thơ vận dụng thông minh câu ca dao “Dù người nào đi ngược về xuôi / Nhớ ngày giỗ tổ mồng mười tháng ba”. Vì vậy, tự thân nó đã chứa đựng sự nhắc nhở về cội nguồn, dòng dõi tổ tiên. Hai chữ “lạy” trình bày sự thành kính thiêng liêng rất đỗi tự hào về cội nguồn của ông cha. Cúi xin lịch sử các Vua Hùng đã góp phần thành lập nhà nước Âu Lạc, nay là nước Việt Nam hùng mạnh, sánh vai cùng năm châu bốn bể. Người Việt Nam dù đi khắp nơi trên toàn cầu nhưng trong tâm hồn họ luôn có một mái nhà chung để trở về. Đó là quê hương của tổ tiên các Vua Hùng.
Nguyễn Khoa Điềm qua bài thơ trên đã đưa ra những khái niệm nhiều chủng loại, phong phú về quốc gia, từ bề dày văn hóa dân tộc, chiều dài thời kì lịch sử tới bề rộng ko gian quốc gia. Thi sĩ cũng sử dụng sâu rộng các chất liệu văn học dân gian, từ truyền thuyết lịch sử, phong tục, tập quán tới sinh hoạt, lao động của dân tộc ta, liên kết với những hình tượng và tiếng nói nghệ thuật đậm nét. chủ nghĩa dân tộc và sở hữu trí tuệ.
Nguồn: thtrangdai.edu.vn
Chuyên mục: Blog
